Bu alayı teşkil eden Eyubî sülalesinin son hükümdarı Melik-es-Saleh idi. Bu ordu bilhassa moğolların esirlerinden ibaret idi. O sıralarda Moğollar garba seferler icra eder ve esir pazarını getirdikleri kölelerle doldururlardı. Memlûkler arasında Kafkasyalılar, bilhassa çerkesler—Adıgeler ekseriyet teşkil etmekte idiler. çünkü ondan bir müddet evvel mogol dalgası Kafkasyadan geçmiş ve onu tahrip etmişti. Rivayete göre 1230 senesinde Melik-es-Saleh 12.000 çerkes almış ve onları memlûk korpusuna idhal etmişti.Fakat, Melik-es-Saleh tarafından teşkil olunan memlûk askerî teşkilatı beklenilen faydayı vermedi. Bu kuvvet yalnız düşmanlar için değil, Eyubî sülalesinin kendisi için dahi tehlikeli olmağa başladı. Melik-es- Salehi'nin oğlu zamanında memlûkler isyan yaparak sultanı öldürdüler, hakimiyeti ellerine aldılar ve 16'ncı asrın başlarina kadar Mısır'ı idare ettiler.
Bu müddet esnasında iki memlûk sülalesi hakimiyet sürmüştür: Bahiriler ve Borciler. Bahiriler 1250'den ta 1382 ye kadar; Borciler ise 1382'den 1517 senesine kadar hükümet sürmüşlerdir. Bâzı tarihçiler, Bahirilerin çerkesliklerinden şüphe ediyorlar. Fakat bu sülale azasının, bilhassa ilk hükmüdarlarının adları (Aybek, Bibor, Kalaun) bu husustaki şüpheleri temamıyla ortadan kaldırıyor. Bu adların Şimalî Kafkasya'dan çıktığına söz yoktur ve çerkeslerin kolaylıkla Araplaşmadığına delalet eder. Bahirilerin reisi ve müessisi Aybek idi. Ondan sonra oğlu Bibor, daha sonra 1290 da Kalaun tahta çıkmıştır. Kalaun Mogolları ve Haçlılari mağlub etmekle tanınmıştır. Kahire'de büyük bir hastahane inşa eden de o dur. Umumiyetle memlûk sülaleleri azalerı ekseriyetleri itibarile münevver hükümdar olmuşlardır. Onlar güzel san'atlerı himaye ediyordu ve hâla bile Kahire'nin güzelliğini teşkil eden binaları onlar inşa etmişlerdi.
Bu sahada Bahiri sülalesinden en çok şöhret kazanan Kalaun'un oğlu En-Nasir olmuştur. O âlimleri ve şairleri himaye ediyor, halk kitlesinin refah ve saadetini düşünüyor, devletin idare makinesini İslah ediyor veilh... veilh...
Daha 9 yaşında iken tahta oturan En-Nasir hırslı emirler tarafından iki defa hal'edilmiş ise de üçüncü defa saltanatı eline almağa muvaffak olmuş ve üst üste 43 yıl saltanat sürmüştür. En Nasir zekî bir kumandan olmakla dahi maruftur. O, Merc-el Saffar sahrasında 100.000'lik Mogol ordusunu mağlub etmiş ve milletin tertib ettiği muazzam istikbal merasimiyle Kahire'ye avdet etmiştir.
En-Nasirin ölümünden sonra Mısırda saltanat kavgaları baş vermiştir. Altı yıl zarfında hükümet altı defa elden ele geçmiş, nihayet En-Nasirin oğlu Hasan tahtı eline geçirib 14 yıl hükümet sürmüştür. Dünyanın en güzel mescidlerinden biri olan Kahiredeki Hasan Camii bu sultanın emriyle yapılmıştır. Diyorlar, ki sultan Hasan mescidin güzelliğini görünce, eşi bir daha yapılmasın diye, mimarın elinin kesilmesini emretmiştir.
Kaydetmiş olduğumuz gibi 1382 de Bahiri sülalesini Borciler avez etmiştir. Bunların da çerkes 
oldukları şüpheden âridir. Bu sülaleyi kuran Sultan Barkok'dur, ki zorla saltanatı işgal edib Bahiri sülalesine nihayet vermiştir.(**) Barkok 17 yıl hükümdar olmuştur. çok enerjik bir sultan olan Barkok, evvelki Memlûkler gibi güzel san'atı ve ilmi himaye etmiş, fakat ayni zamanda zalim ve müstebid bir adam imiş. Kahirenin güzel mavzoleyi onun hatırasını muhafaza etmektedir.
Barkok'a oğlu Farag, ona da sonuncunun oğlu Şeyh-el-Monayad varis olmuş. Şeyh-el-Monayad kuvvetli bir hatib, şair ve musikiden anlar bir adamdı. O eski hapishane yerinde güzel bir mescid diktirmiştir. Rivayete göre o saltanat kavgaları esnasında vaktile bu hapishanede oturmuştur. Habishanede iken yemin etmiştir, ki kurtulup yeniden tahta oturursa bu hapishaneyi tahrib edib yerine mescid yaptıracaktır. Hapishaneden çıkıb sultan olunca sözünü yerine getirmiştir.
Şeyh Monayad'dan sonra oğlu tahta aturmuş, fakat zaydan fazla hükümet sürmemiştir. Onu on yaşındaki oğlu avez etmiştir. Fakat ayni sülaleye mensub olan naib Bours bey kanunî sultanı hal'ederek saltanatı işgal etmiştir.
Bours bey 16 yıl hükümet sürmüştür. Onun devri Mısır'ın askerî muzaffariyet devri idi. O Kıbrıs adasını zabt etmiş ve Cengiz Han evlatlarıyla şerefli bir sulh muahedesi akdetmiştir, Bours Bey Yakın Şarkın mühim bir kısmını, Arabistanı işgal etmiş ve mühim ticaret merkezi olan Ciddeyi dahi ele geçirmiştir. Bours bey zamanında Hindistan'la ticaret son derecede inkişaf etmişti. Onun vefatınden sonra 30 yıl zarfinda 8 sultan değişmiştir. Bu 8 sultanın sonuncusu olan Temir bey zorla iskat edilerek yerini 
Kait bey işgal etmiştir. Kait bey 29 yıl hükümet sürmüştür. O mükemmel bir kumandan ve kahramanlıklarıyla tanınmıştır. Ayni zamanda o adaletiyle maruftur. Kait bey 85 yıl yaşamış ve son saatine kadar umumî hürmet ve muhebbetle anılmıştır.
Kahirede onun tarafından inşa edilmiş ve onun adını taşıyan bir cami vardır. Buna mukabil onun oğlu Mehmed kendisinden sonra eyi bir ad bırakmadı. Son derecede zalim ve ayyaş olan bu adam herkesi kendi aleyhine isyan ettirmiş ve kıyam eden memlûkler tarafından öldürülmüştür.
Sultan Mehmed'in vefatından sonra Mısır yeni saray inkılabları serisi geçirmiştir. Altı yıl zarfında tahta 4 sultan oturmuştur. Nihayet saltanat Kanşau el-Hurî'ye nasib olmuş ve o 15 yıl hükümet sürmüştür. Kanşau dahi münevver hükümdarlardan idi. O dahi kendisinden sonra Kahire'de sayısız güzel binalar bırakmış ve bu hususta kendisinden evvelkileri unutturmuştur. Fakat hayatı bu hükmûdarın feci bir surette bitmiştir. O, 1516 de Türklerle muharebede ölmüştür. Onun kafası harbi bizzat idare eden Sultan Selim'e takdim edilmiştir.
Kanşau-el-Huri'den sonra hükümdar olan ve Melik el Asraf ismini alan Toman bey Türklere mukavemet , göstermeğe çalıştısa da, Türkler yine Kahireyi zabtedebilmislerdir. Bedevilerin ihaneti netibcesinde Tomân bey esir düşüb Sultan Selim'in emriyle 1517'de idam edilmiştir.
Toman beyin ölumundan sonra Mısırda çerkeslerin hakimiyeti ta 1786 senesine kadar inkitaa uğramış ve Mısır kendisi de Türkiye'nin himayesine geçmiştir.
Fakat, Sultan Selim çerkesleri temamıyla işten uzaklaştırmağa cesaret etmedi, zira onların Mısırda nüfuzları çok büyüktü. O Mısırı 24 vilayete taksim edib her birinin başına bir çerkes memlûk koydu
18'nci asrın başında çerkesler Mısır'da hakimiyeti bir daha ele geçirmeğe muvaffak olmuşlardır. Bunu yapan da Abaza kabilesinden Maraf Ali-bey idi. Ali-beyin tercümei halini yazanlar onun 1728' de garbi Kafkasya'da doğduğunu ve daha çocukken esir ticareti yapanların eline düştüğünü kaydediyorlar. çocuğu Kahire yahudilerinden İsaak ile İosif satın alıb memlûklerin reisi İbrahim Kiay'a hediye etmişlerdir. Ali bey 13 yaşına gelince serbest bırakılmış, fakat sahibinin himayesinden daima istifade etmiştir.
İbrahim Kiay gene Ali-beyi evlendirmiş ona para, emlak vermiş ve vilayetlerden birinin hakimi yapmıştır.
Büyük zekâ sahibi ve durbin olan Ali bey hakimiyetin lezzetini tadınca memlekette tahtı ele geçirmenin zor bir iş olmadığı neticesine gelmiştir. İlk teşebbüsü baş tutmamış, Mısır'ın o zamanki hükümdarı Abdul Rahman suikastı haber alınca Ali beyi Gaziye nef'etmiştir. Ali-bey sürgünde az kalmış. İki yıl sonra ansızın Kahire'de meydana çıkan Ali bey taraftarlarının yardımıyla en korkulu beylerin bir kısmını öldürüyor, bir kısmını da nef'ederek büyük birpartinin başında durmağa muvaffak oluyor. Bunun arkasınca sultanın Kahire'deki mümessilini kovarak Türkiye'ye vergi vermekten imtina ediyor, 1768'de ise kendisini Mısır sultanı ilan ederek kendi namına sikke basılmasını emretmiştir.
Bundan sonra sultan Ali-bey şimalde harple meşgul olan Türkiye'den vilayetlerini birer birer koparmaya başlamıştır. 1769 de Ali-beyin askerleri Ciddeyi işgal ederek Mekke'ye yaklaşıyor, 1770 de Türklerden Yaffayı, Kamleyi ve bütün Filistini alıyor, 1771 de Şam'a yaklaşıyor, fakat şehri müdafaa edenler Mısır ordusuna kumanda eden Ali beyin evlatlığı Muhammed'i rüşvet mukabilinde kazanabildikleri için, Şam alınamıyor. Ali bey 1772 de Tarablus'u Mısır'a ilhak ederek oradaki Türk askerlerini çıkarıyor.
Fakat bu zeki ve cesur hükümdarın hayatı feci surette hitama ermiştir. 1773 de, oğulluğu Muhammed'le arasında çıkan kavgada katledilmiştir.Napoleon'un Mısır seferi memlûklere tamiri gayri kabil darbe vurmuş oldu. Fakat onların tamamıyla imha edilmesi 1811 de vaki oluyordu. O yıl sultanın Mısır'daki naibi sayılan Mehmet-Ali 470 kişiden ibaret memlûk reislerini evine davet ederek öldürtmüştür. O günden itibaren Mısır'ın tarih sahnesinden memlûkler tamamıyla çekilmiş oldular.
_______________________
(*) Bu makale “Naşa Tsel (Bizim Dilek), No: 5, Ocak 1937, Warşova”dan alınmıştır
(**) Bâzı tarihçiler bu sülalenin çerkes olduğunu kabul etmekle beraber sülale isminin “borg"- “kapu" sözünden çıktığını iddia ediyorlar. Zira Borcilerin ecdade sultan Kalaun zamanında kal'e kapularına bakarmışlar. Bizce sülalenin adı onun müessisinden dahi alınabilir. Ve Barkok bilâhere Arabca bir şekil almıştır. Barkok (Barkuk, Berkuh) çerkes ismidir. Bu isimden Adıgece soyadı olan “Berkuh" çıkmıştır.
