CUMHURİYET HAKKINDA

Dağıstan özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 20 Ocak 1921'de kuruldu. Dağıstan Parlamentosu Sovyetlerin yıkılmasından sonra 1991 de statüsünü yükselterek tam Cumhuriyete dönüştürdü. Dağıstan Cumhuriyeti 31 Mart 1992’de imzaladığı anlaşma ile Rusya Federasyonu'na dahil olmuştur.

Bölgeler

 

Dağıstan doğudan batıya 200, kuzeyden güneye 400 kilometre kadar bir uzunluğa sahiptir. Dağıstan’ın Hazar’daki kıyı uzunluğu 530 km ile Azerbaycan’dan daha fazladır.

Milliyetler	Alt Grup   Nüfusu *	Nüfus	Oran(%)
Avarlar(Hepsi)	-	758.438	29.44
Andi*	21.270	-	-
Arçi*	7	-	-
Akhvah*	6.362	-	-
Bagulal*	18	-	-
Bejtin*	6.184	-	-
Ginuh*	525	-	-
Godoberi*	2	-	-
Gunzib*	972	-	-
Didoy*	15.176	-	-
Karatin*	6.019	-	-
Tindal*	33	-	-
Khavarşin*	107	-	-
çamalalı*	3	-	-
Agul	-	23.314	0.90
Azeri	-	111.656	4.33
Ermeni	-	5.702	0.22
Dargin	-	425.526	16.51
Kumuk	-	365.804	14.20
Lak	-	139.732	5.42
Lezgi	-	336.698	13.07
Nogay	-	38.168	1.48
Rus	-	120.875	4.70
Rutul	-	24.298	0.94
Tabasaran	-	110.152	4.28
Tatar	-	4.659	0.18
Ukraynalı	-	2.869	0.11
Tsahur	-	8.168	0.32
çeçen	-	87.867	3.42
Diğer	-	12.605	0.48
TOPLAM	-	2.576.531	100.00
Not: ı. Nüfusu 1000’in altında olanlar “diğer” hanesine dahil edildi.      (*) Avarca konuşup, kendilerini farklı isimlerle tanımlayanlar.

EKONOMİ

Dağıstan Rusya ve Avrupayı Doğu’ya bağlayan avantajlı bir coğrafik konuma sahiptir. Dağıstan ekonomisi tarım ve endüstride uzmanlaşmış çok sektörlü bir sistemdir. Cumhuriyette çeşitli mülkiyetlerde 35.000 kurum ve işletme vardır. Piyasa ekonomisinde 100’den fazla banka, 13 sigorta şirketi, yabancı ortaklığında 35 ortak girişim ve diğer yapılar yer alır.
Başkent Mahaçkale’da uluslararası düzeyde bir havaalanı ve deniz ticaret limanı bulunur.
1990’lı yılların başında endüstri ve geleneksel çok sektörlü tarım gayrisafi yurtiçi hasılanın % 80’ini oluşturuyordu. Piyasa ekonomisine geçiş ile birlikte bu oran düşmüş ve bölgesel ekonominin diğer kesimleri gelişmeye başlamıştır. Cumhuriyet ekonomisinin sektörel yapısı şöyledir: endüstri % 24, tarım % 35, inşaat % 26, ulaşım ve iletişim % 5, ticaret % 9, diğer % 1.
Cumhuriyet’in endüstrisinde gıda, tüketim malları, yapı malzemeleri ve sanat ürünleri gibi geleneksel kollar yanında, makina üretimi, alet yapımı, petrol çıkarımı, kimya, enerji üretimi gibi ana kollar da vardır. Dizel araçları, düşük voltajlı ekipman, metal kesimi, ahşap işleme aletleri, santrifüjlü pompa ve kazanlar, seperatörler, radyo cihazları, basım sanayi ekipmanı, cam yünü, yapay gübre, şarap ve votka, konserve meyve, sebze ve balık, giyim, ayakkabı, halı ve kilim, kuyumculuk endüstri kesimindeki üretim imal edilen ana mallardır. Ham maddeler giderek daha fazla bir oranda yerli sanayi tarafından işlenmektedir.
Endüstri işletmeleri daha çok şehirlerde yoğunlaşmıştır: Mahaçkale, Derbent, Buynaksk, Kizlar, Kaspisk, Hasavyurt, İzberbaş. Bunun istisnası Dağıstanın hemen hemen her yerinde bulunan gıda, konfeksiyon endüstrileri ile el sanatlarıdır. Kırsal alanda konserve, damıtma, tereyağ, peynir üretimi yapan atölyeler, halı yapım işletmeleri, konserve balık tesisleri, bunlara ilgili makina üreten yerler, radyo-elektronik ve konfeksiyon işletmeleri vardır.
Endüstride en önemli rolü makina üretimi (%20.1), enerji (%20.1) ve petrol çıkarımı (%13.0) alır. Dağıstan 1990’a kadar konserve sebze, meyve, balık; brandi ve şarap, şarap ürünleri konularında Rusya’da en önde gelen yerlerden biriydi. Son yıllarda dış ticaret hacmi ve ithalat-ihracaat miktarları büyük gelişme göstermiştir. Yavaş olsa da ulusal ekonominin genel durumu iyileşmektedir. Endekslerde artış gözlemlenmektedir. Dağıstan’ın yeni piyasa ekonomisinin çerçevesi oluşmuştur. Hükümet küçük sanayinin gelişmesine özen göstermektedir. Bu sektörü desteklemek ve geliştirmek, yatırımları teşvik etmek için bir dizi standartlar el kitabı yayımlanmıştır. Yeni işletmeler kurulmakta, ürünleri revaçta olan mevcut işletmelerin gelişmesi için düzenlemeler yapılmaktadır. Ekonomik krizin bu aşaması sona ermekte ve daha oturmuş, büyüyen bir ekonomiye doğru gelişmeler olmaktadır.
Son yıllarda üretimde özel kesimin daha aktif hale gelmesiyle Cumhuriyet’teki yatırımlar artmıştır. Yatırımlar Dağıstan ve Rusya yasalarının koruması altındadır. En gelişmiş teknoloji ve dünya standarlarında, ekolojik kurallarla uyumlu yeni tesisler kurulmuştur: “Adam International” ortak girişimi adlı yün, deri işleyen ve konfeksiyon yapan büyük bir fabrika, kimyasal plastik fabrikası, “Progress ” adlı plastik eşya üretim fabrikası, bir maya ve damıtma fabrikası, şampanya damıtma tesisi, 5. nesil renkli TV montaj tesisleri, maden suyu üretimi, “Maxi” ortak gişimi yüksek kaliteli ayakkabı fabrikası, “Dagtekstil” iplik fabrikası, Rusya’da en iyilerden olan “Dagpress” basımevi… gibi.

ULAŞIM
Dağıstan’da ulaşım sistemi gelişmiştir: 465 km demiryolu, 300 km’si Federal standartta olan 85 bin km karayolu, Grozni- Baku anahattı dahil 535 km petrol ve doğal gaz boru hattı, havayolları ve suyolları.

Yazılı edebiyat Dağıstan’da 17. yy sonları ve 18. yy başlarından bu yana vardır. 19. yy edebiyatın hızla geliştiği ve tüm şiir türlerini içeren harmonik bir sanatsal sistemin ortaya çıktığı dönemdir. 20. yy’a gelindiğinde, çok sayıda ünlü düşünce adamı ve ozanı, değişik eğilimleri ve uslupları ile tanınmaya başlamıştı.
Dağıstan edebiyatlarının kaynaklarında ve oluşumunda -“Doğu Kafkasyanın Dünya Kültür Topluluğunun Müslüman Kanadına Dahil Edilmesi” (V. Bartold) adlı yapıt ile saptandığı gibi- Arap-doğu gelenekleri özel bir yer tutar. Arapça uzun bir süre temel edebi dil olmuştur.
18. yy’ın kapanmasıyla birlikte Dağıstan kültür tarihinde ulusal yazılı dil ortaya çıkmış ve Arapça’nın mutlakiyeti sona ermiştir. Yerel dillerde yazılı sanatsal metin parçalarının belirmesiyle birlikte Dağıstan edebiyatının biçimi, içeriği ve boyutları değişmiştir. O zamanki dünya edebiyatının ana akımı olan Rus edebiyatı ve düşüncesine erişim Dağıstan edebiyatının gelişiminde önemli bir unsur olmuştur.
Parlak yeteneklerin, güçlü kişiliklerin ve karmaşık akibetlerin oluşturduğu bir takım yıldız olarak nitelenebilecek o zamanki Dağıstan ozanlığı, bölge ve dünya liriklerinin önde gelen bir örneğidir. 1917’yi izleyen dönemde ulusal deneyim ve yerleşik gelenekler epey revize edilmiştir. Bu yolda bazı şeyler kazanılmış, bazı şeyler yitirilmiştir. İlk dönemlerden günümüze bazı örnekler sıralayacak olursak, Sadrettin Süleyman Lezgi, Şirvanlı Şeyh Yahya, Abdurrahim Şirvani, Kudutlu Musa Muhammed, Muhulu Damadan, Ali Kulu Han, Şirvanlı Hakani’nin isimlerini sayabiliriz. .

EĞİTİM ve KüLTüR